İVO-ODS

İVO-ODS Otizm Spektrum Bozukluğu Kapsamlı Değerlendirme Seti; Otizm Spektrum Bozukluğuna (OSB) sahip öğrencileri olabildiğince kapsamlı bir biçimde değerlendirmek ve bu öğrenciler için gereksinim duyulan müdahale programlarının geliştirilmesine katkı sağlamak amacıyla oluşturulmuş bir değerlendirme setidir. Sette yer alan araçların geliştirilmesinde 2008 yılında Krug, Arig ve Almond tarafından geliştirilmiş olan Eğitimsel Planlama için Otizm Tarama Aracının 3. Sürümü (Autism Screening Instrument for Educational Planning-Third Edition-ASIEP-3) esas alınmıştır. Ancak özellikle 2013 yılında DSM 5’in yayınlanmış olmasıyla birlikte OSB tanı ölçütlerinde meydana gelen değişimler ve ASIEP-3’te yer alan araçların kullanımını daha etkili hale getirerek olabildiğince kapsamlı bir değerlendirmeye hizmet etmesine yönelik düzenlemelerle araçların uygulama, puanlama ve yorumlama biçimleri önemli ölçüde yeniden uyarlanmış bulunmaktadır. İVO-ODS’ de yer alan değerlendirme araçları ülkemizde yapılmış olan iki temel çalışma sonucunda son hallerini almışlardır. Bu iki çalışmanın ilkinde Aksoy (2013) 230 farklı çocukla yaptığı çalışmada 697 performans ölçümü gerçekleştirmiştir. İkinci çalışmada da Özdemir (2014) 1133 çocuktan veri alarak çalışmasını gerçekleştirmiştir. Bu çalışmaların bulguları İVO-ODS’ de yer alan araçların psikometrik olarak geçerli ve güvenilir bilgiler sağladığını ortaya koymaktadır.

İVO-ODS BİLEŞENLERİ

İVO-ODS içerisinde toplamda dört değerlendirme aracı yer almaktadır. Sette yer alan ilk araç, öğrencide OSB’nin bulunma derecesini DSM 5 ölçütleri uyarınca gereksinim duyduğu yardımın düzeyine göre ortaya koyan Uyarlanmış Otizm Davranış Kontrol Listesi (U-ODKL)’ dir. İkinci araç, öğrencinin farklı sosyal bağlamlarda etkileşim davranışlarının davranış örneklemini almakta kullanılan Sosyal Etkileşimi Değerlendirme Aracı (SEDA)’ dır. Üçüncü araç öğrencinin söz öncesi dönemde ya da konuşmanın ortaya çıktığı dönemdeki ifade edici konuşmasını değerlendirmede kullanılan Vokal Davranış Örneği Değerlendirme Aracı (VODA)’ dır. Dördüncü araç, öğrencinin öğretim programına temel teşkil edecek konuşma taklidi, alıcı-ifade edici dil, beden kavramı gibi OSB’si olan çocukların genellikle yapılandırılmış öğretimsel ortamlardan öğrendikleri becerileri değerlendirmede kullanılan Eğitimsel Değerlendirme Aracı (EDA)’ dır.

UYGULAMACI ÖZELLİKLERİ

İVO-ODS’ de yer alan araçları uygulayarak öğrenciyi değerlendirmek isteyen uygulamacının, çocuğun ebeveyni ya da özel eğitim alanında hizmet veren OSB konusunda bilgi ve deneyim sahibi bir uzmanın (özel eğitim öğretmeni, çocuk gelişimi uzmanı, psikiyatr, psikolog, psikolojik danışman, sosyal çalışmacı vb.) olması gerekmektedir. Öğrenciyi bu amaçla değerlendirecek uzmanın öğrenciyle en az 3-4 haftalık bir deneyiminin olması, öğrenci ve uzmanın birbirlerine yabancı olmamaları, OSB olan öğrencinin en iyi performans örneğini elde etmek için önem taşımaktadır. Uzmanların, gereksinim duyulan durumlarda, ebeveynlerin çocuğun performansına dair bildirimlerini de sürece katarak değerlendirme yapmalarında yarar vardır.

İVO-ODS’NİN KULLANILABİLECEĞİ ALANLAR

İVO-ODS’de yer alan araçlar OSB olan ya da OSB şüphesi taşıyan öğrencilerin değerlendirilmesinde kapsamlı ve doyurucu bir inceleme yapabilmek amacıyla geliştirilmişlerdir. U-ODKL kullanılarak bir öğrencide OSB olup olmadığı ve öğrencinin gereksinim duyduğu desteğin derecesi ortaya konulabilir. SEDA, kullanılarak öğrencinin farklı sosyal bağlamlardaki sosyal etkileşim düzeyine ilişkin elde edilen bilgiler doğrultusunda öğrencinin arttırılması gereken etkileşim davranışları ya da azaltılması gereken otistik etkileşim davranışları ortaya çıkartılabilir. Bu doğrultuda eğitsel müdahale planlamaları geliştirilerek geliştirilen programların etkililiği test edilebilir. VODA kullanılarak yapılacak dil örneği alma değerlendirmesi yoluyla öğrencinin kullandığı sözceleri hangi amaçla kullandığı, sahip olduğu otistik konuşma düzeyi belirlenerek dil-konuşmaya yönelik müdahale programları için eğitsel veriler sağlanabilir. SEDA ve VODA davranış örneklemesi yoluyla veri toplayan araçlar olmaları nedeniyle yapılacak eğitsel değerlendirmelerde tekrarlı ölçümlemeler yapmaya uygun araçlardır. Her iki araçta ortaya konulan performans, kendiliğinden genellemeyi ölçtüğünden, eğitim sürecinde sosyal etkileşim ve dil alanında öğrencinin gösterdiği ilerlemeleri test etmek ve eğitim programının etkili olup olmadığını belirlemek amacıyla kullanılabilecek araçlardır. Araçlar aynı zamanda araştırmalarda veri toplama aracı olarak da kullanılabilirler. EDA özellikle eğitime yeni başlayacak öğrencilerin sahip oldukları konuşma taklidi, beden kavramı, alıcı ve ifade edici dil becerilerine ilişkin bilgiler sağlayan bir araçtır. Öğrencilerin programlarının planlanması için bir başlangıç noktası oluşturmak ve müdahaleyi planlamak için kullanılabilecek bir araçtır.

KAYNAKÇA

Aksoy, V. (2013). Eğitsel Planlama İçin Otizm tarama Araçları (ASIEP-3)’nın Psikometrik Niteliklerinin Belirlenmesi: Türkiye Örneği. Yayınlanmamış doktora tezi. Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü: Eskişehir.

American Psychiatric Association (APA). (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders, DSM-5, (Fifth edition). American Psychiatric Association.

Krug, D. A., Arick, J. R. ve Almond, P. J. (2008). ASIEP-3 Autism Screening Instrument for Educational Planning. Third Edition. Austin, Texas: Pro-ed.

Özdemir, O. (2014). Otizm Davranış Kontrol Listesi Türkçe Versiyonu Geçerlik ve Güvenirlik Çalışmaları. Yayınlanmamış doktora tezi. Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü: Eskişehir.

Detaylı bilgi için buraya tıklayınız.

Not: Kayıtlar için son gün eğitimden önceki çarşamba günüdür.