EPDEM

EPDEM kuramsal dayanaklar ve araştırmalar ışığında şekillendirilmiş özel gereksinimli çocuk ebeveynleriyle yapılan ön görüşme (Modül 1), bilgi verici danışmanlık ve görüşme (Modül 2), bireysel psikolojik danışma (Modül 3) ve grupla psikolojik danışma (Modül 4) hizmetlerinin ana çerçevelerini içermektedir. EPDEM yardımıyla özel gereksinimli çocuk ebeveynlerine psikolojik destek ve rehberlik hizmeti vermek isteyen profesyonellere bir yol haritası sunulmaktadır. Aşağıda her bir modülün içeriğine ilişkin özet bilgiler yer almaktadır.

Bu modülde;

Kuruma ilk defa gelen veya ilk defa psikolojik yardım alacak olan bir ebeveynle ön görüşmenin amacı ve öneminin ne olduğu,

Ön görüşmede dikkate alınması gereken noktaların neler olduğu,

Ön görüşme formunun içeriğinde neler olması gerektiği,

Ebeveynin ihtiyacı veya ihtiyaçlarının görüşme yoluyla nasıl ortaya çıkarılacağı ve

Ebeveynin hangi hizmet veya hizmetlerden yaralanabileceğine nasıl karar verileceği konularına açıklık getirilmektedir.

Bu modülde;

Bilgi verici danışmanlık ve görüşme hizmetlerinin amacı ve öneminin ne olduğuna,

Bilgi verici danışmanlık hizmeti sürecinde göz önüne alınması gereken noktaların neler olduğuna ve

Ebeveynlerin bilgi gereksinimi duyduğu belli başlı konularla ilgili bilgilere yer verilmektedir.

Bu modülde;

Özel gereksinimli çocuk ebeveynleriyle yürütülen bireysel psikolojik danışmanın doğasının nasıl olduğu,

Özel gereksinimli çocuk ebeveynlerine verilecek bireysel psikolojik danışma hizmetinin içeriği ve sürecin nasıl işlemesi gerektiği ve

Ebeveynin danışma sürecine getirebileceği belli başlı sorunların neler olduğu ve bu sorunların her biriyle nasıl çalışılması gerektiği üzerinde durulmaktadır.

Bu modülde;

Grupla psikolojik danışmanın doğası ve özel gereksinimli çocuk ebeveynleri açısından avantajları ve kuramsal dayanaklarına,

Özel gereksinimli çocuk ebeveynleri için grupla psikolojik danışmada göz önüne alınması gereken noktaların neler olduğuna ve

Özel gereksinimli çocuk ebeveynleri için geliştirilmiş örnek bir grupla psikolojik danışma programının içeriği ve grup sürecine ilişkin bilgiler verilmektedir.

EPDEM özel eğitim alanında çok önemli bir yeri olan özel gereksinimli çocuk ebeveynlerinin psikolojik sağlıklarını ve iyilik hallerini desteklemek amacıyla geliştirilmiştir. Model mevcut durumda göreceli olarak ihmal edilmiş özel gereksinimli çocuk ebeveynlerinin psikolojik ihtiyaçlarını ve yardım gereksinimlerini karşılamayı ve böylece alandaki bu açığı kapatmayı hedeflemektedir. EPDEM aracılığıyla ebeveynlere verilen psikolojik desteğin dolaylı olarak özel gereksinimli çocukların eğitsel ve gelişimsel ihtiyaçlarının karşılanmasını da desteklemesi hedeflenmektedir. Bu bakımdan EPDEM hem kuramsal bilgileri hem de bu bilgilerin alandaki somut karşılıklarını içeren uygulamaya dönük bir yaklaşımdır. EPDEM'in içeriğinde ebeveynlerin yaşayabilecekleri olası sorunlar tek tek tanıtılmakta ve her bir sorunla psikolojik danışmanın ne şekilde çalışması gerektiği ayrıntılı olarak açıklanmaktadır.

EPDEM özel gereksinimli çocuklar ve aileleriyle çalışan uzmanlara psikolojik yardım verme konusunda yol gösterici bir klavuzdur. Bu bağlamda bu kitleye hizmet veren lisans mezunu psikolojik danışmanlar/rehber öğretmenler, psikologlar ve sosyal çalışmacılar ile PDR ve psikoloji alanlarında yüksek lisans ve/veya doktora sahibi uzmanlar EPDEM'den yararlanabilirler. EPDEM'den yararlanmayı düşünen uzmanların temel psikolojik danışma ilke ve teknikleri konusunda en az lisans düzeyinde yetkin olmaları, etik, bilimsel ve sosyal sorumluluk bilinci gelişmiş kişiler olması gerekir.

EPDEM kuramsal olarak Hümanistik psikolojik danışma yaklaşımlarından biri olan Rogeryen -Birey Merkezli Yaklaşım'ın psikolojik danışmaya ilişkin belirlemelerinden ve bu kuramsal yaklaşım temelinde yürütülmüş olan araştırma verilerinden yola çıkılarak oluşturulmuş bir yardım modelidir. Bu bağlamda bireysel ve grupla psikolojik danışma yardım süreçlerinin yapılandırılmasında başta Birey Merkezli Yaklaşım'ın kuramsal belirlemeleri ile ilke ve tekniklerinden yararlanılmıştır. Bununla birlikte EPDEM'in içeriğinde Adleryen Yaklaşım, Aile Terapisi Yaklaşımı ve Bilişsel Davranışçı Yaklaşım'ın bazı öğeleri de yer almaktadır. Bu bağlamda EPDEM oldukça geniş bir literatür bilgi dağarcığının ürünü olarak görülmelidir. Öte yandan modelin geliştiricisi ve araştırma partnerleri tarafından yapılan odak grup görüşmeleri, bireysel psikolojik danışma çalışmalarından elde edilen veriler, bireysel gözlem ve görüşme verileri, bu kitleye verilen seminer içerikleri ve ihtiyaç analizi sonuçları da EPDEM'in oluşturulmasında kullanılmıştır. Sonuç olarak EPDEM hem kuramsal ve araştırma verilerini hem de özel gereksinimli çocuk ebeveynleriyle yapılan somut çalışmalardan elde edilen deneyimleri içeren oldukça zengin bir içeriğe sahiptir.

EPDEM'in eğitim süreci teorik eğitim ve süpervizyon olmak üzere birbirini takip eden iki aşamadan oluşmaktadır. Bu iki aşamanın her biri birer gün ve sekizer saat olmak üzere toplamda iki gün ve 16 saatte tamamlanır.

Teorik aşama bir gün boyunca devam eden (sekiz saat) teorik eğitimden oluşmaktadır. Bu eğitimin içeriğinde EPDEM'in tanıtımının yanı sıra, modelin içeriği ve uygulama sürecine ilişkin bilgiler beş ayrı modülün içerikleri doğrultusunda verilmektedir.

Süpervizyon aşaması teorik eğitimi izleyen iki aylık süreçte katılımcıların EPDEM çerçevesinde yapmış oldukları uygulamaları ve bu uygulamalara ilişkin süpervizyon çalışmalarını içermektedir.

Süpervizyon çalışmaları kapsamında katılımcının iki aylık süre içinde ebeveynlerle;

                - En az bir görüşme oturumu gerçekleştirmesi,

                - En az bir ebeveynle bireysel psikolojik danışma sürecini başlatıp tamamlaması

                - En az bir tane grupla psikolojik danışma sürecini başlatıp tamamlaması ve

               - Görüşme, bireysel ve grupla psikolojik danışma uygulamalarının her birinden en az birer oturumu için eğitimciden grup süpervizyonu alması gerekmektedir.

Süpervizyon alma aşamasına gelmiş katılımcıların yaptıkları uygulamalara ilişkin ebeveynlerden izin alarak ses kaydı almaları ve bu kaydı yazılı belge haline dönüştürerek süpervizyon oturumundan en az bir hafta önce eğitimciye iletmeleri gerekir.

Süpervizyon beş-sekiz kişiden oluşan gruplar şeklinde gerçekleştirilir ve bir tam gün boyunca (sekiz saat) devam eder. Katılımcılar grup içinde yaptıkları uygulamalarla ilgili hem bireysel dönüt alırlar hem de diğer katılımcıların dönütlerini izlerler. Böylece hem kendi deneyimlerinden hem de diğerlerinin deneyimlerinden yararlanmış olurlar.

EPDEM'in iki aşamasını da başarıyla tamamlayan katılımcılara eğitime başvurma biçimlerine göre bireysel, kurumsal veya hem bireysel hem de kurumsal olmak üzere üç farklı şekilde sertifika verilir. Sertifikalandırılmış katılımcılarla eğitimci arasında önceden hazırlanmış sözleşme imzalanır ve eğitimi tamamlayan uzman bu sözleşme çerçevesinde mesleki uygulamalarında sertifikasını kullanır.

EPDEM soyut ve karmaşık bir yaklaşım değildir. EPDEM aracılığıyla ön görüşmenin içeriğinden, sorunun tanımlanmasına/değerlendirilmesine, soruna müdahale etmeye, sonlandırmaya ve takip edilmesine kadar tüm süreç yapılandırılmıştır. EPDEM çerçevesinde çalışmak isteyen uzmanların öncelikle EPDEM'e ilişkin aşağıdaki özellikleri dikkate alması gerekmektedir.

Öncelikle EPDEM'i uygulamak ve başarılı sonuçlar elde etmek için katılımcıların yüz yüze eğitim ve süpervizyon sürecinin yanı sıra tüm modülleri ayrıntılarına ve eklerine kadar dikkatle okumaları, incelemeleri ve anlamaya çalışmaları önerilir. EPDEM modeli bir sistem olarak işlediği için bir alandaki bilgi eksikliği veya hatalı çıkarım diğer alanlardaki çalışmaları da olumsuz etkiler. Tüm modüller dikkatle okunup anlaşıldığında ve eğitim sürecinin gereklilikleri yerine getirildiğinde EPDEM çerçevesinde çalışmak oldukça basit ve pratik olacaktır.

EPDEM modeline göre psikolojik hizmetlerin tüm ebeveynlere ulaştırılması esastır. Ancak çoğu ebeveyn çocuklarının eğitim aldığı kurumdan kendilerinin de destek alabileceği konusunda düşük farkındalığa sahiptir. Diğer bir deyişle kendileri için psikolojik destek alabilecekleri akıllarına pek gelmez. Bu nedenle bu model çerçevesinde çalışmayı düşünen uzmanların çalıştıkları kurumlarda ebeveynlere ihtiyaç duymaları halinde psikolojik destek alabilecekleri bilgisi, bu amaçla düzenlenmiş toplantılarda verilmelidir.

Özel gereksinimli çocuk ebeveynlerinin psikolojik destek gereksinimlerini ortaya çıkarmak için tarama çalışmalarının özel bir önemi vardır. Tarama çalışmaları kurumda çocuğu bulunan tüm ebeveynlerin olası psikolojik sorun veya sorunlarını genel hatlarıyla ortaya çıkartmaya hizmet eden çalışmalardır. Çoğunlukla dönem başlarında tüm ebeveynleri kapsayacak şekilde gerçekleştirilir.

EPDEM modeli devamlılığı olan bir sistemdir. Diğer bir deyişle EPDEM çerçevesinde yürütülen psikolojik danışma hizmetlerinin bir sürekliliği vardır. Ebeveynler süreç içinde ihtiyaçları doğrultusunda farklı farklı destekler alabildikleri gibi aynı desteği farklı zamanlarda da alabilirler.